Cytologia szyjki macicy
Zapobieganie (prewencja) raka szyjki macicy składa się z dwóch etapów:
- prewencja pierwotna – unikanie zakażenia HPV ,szczepionki profilaktyczne
- prewencja wtórna – badanie cytologiczne, testy na obecność HPV.
Prewencja pierwotna – dostępne są szczepionki profilaktyczne.Nie są one skuteczne w eliminacji już istniejącego zakażenia HPV (4,5).
Prewencja wtórna:
- badanie cytologiczne wg Papanicolau (1933 rok wprowadzenia)
- badanie cytologiczne wg Betesda 2001 – obecny standard
- tzw.cytologia płynowa -ThinPrep
Badanie cytologiczne polega na pobraniu za pomocą szczoteczki rozmazu z szyjki macicy na szkiełko podstawowe. Po odpowiednim utrwaleniu i zabarwieniu rozmaz cytologiczny podlega ocenie mikroskopowej.Oceniane są złuszczone komórki ,czy są prawidłowe, czy patologiczne . Wynik badania podawany jest w oparciu o klasyfikację Papanicolau lub system Bethesda 2001.
Nawet najlepiej wykonane badanie cytologiczne cechuje się dużą ilością wyników fałszywie ujemnych (czułość 73% - 75%). Oznacza to, iż wynik cytologii jest prawidłowy, mimo tego, że w rzeczywistości są zmiany patologiczne na szyjce.
Przekładając na liczby: na 100 pacjentek z prawidłowym wynikiem cytologii, w rzeczywistości 25 z nich ma zmiany na szyjce. Widoczne w badaniu cytologicznym komórki zwane „koilocytami” towarzyszą infekcji HPV nie są jednak zmianami charakterystycznymi. Cytologia nie umożliwia rozróżnienia infekcji HPV typami wysokiego ryzyka onkogennego (groźnymi) od infekcji HPV niskiego ryzyka onkogennego.
W badaniu kolposkopowym można potwierdzić infekcję HPV z większą czułością i jest metodą uzupełniającą dla cytologii.
Cytologia płynowa umołżliwia uzyskanie jednorodnego,jednowarstowego rozmazu komórek ,dzięki czemu jest łatwiejszy do oceny i można zastosować sytemy cyfrowej analizy obrazu.
Testy na obecność DNA HPV:
- Hybryd Capture (HC2) firmy Digene
- PCR (polymerase chain reaction) test Amplicor firmy Roche
Podział wg Papanicolau jest następujący:
-
Grupa I w rozmazie stwierdza się prawidłowe komórki powierzchownych warstw nabłonka wielowarstwowego płaskiego szyjki macicy i komórki gruczołowe z kanału szyjki.
-
Grupa II w rozmazie obok komórek stwierdzanych w grupie I-szej, widać liczne komórki zapalne oraz komórki pochodzące z procesów regeneracyjnych.
-
Grupa III ( podgrupa A lub B ) w rozmazie widoczne są komórki z cechami dyspazji (nieprawidłowe), które mogą być wynikiem stanu zapalnego.
-
Grupa IV w rozmazie stwierdza się komórki o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego.
-
Grupa V w rozmazie stwierdza się komórki nowotworowe odpowiadające rakowi naciekającemu szyjkę macicy.
Klasyfikacja nieprawidłowości komórek nabłonkowych w systemie Bethesda 2001.
Komórki nabłonka płaskiego:
-
atypowe komórki nabłonka płaskiego (ASC)
-
o nieokreślonym znaczeniu (ASC-US)
-
zmiany śródnabłonkowe nabłonka płaskiego małego stopnia (LSIL), dużego (HSIL-ASC-H)
-
zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV)
-
śródnabłonkowa neoplazja (nowotworzenie) (CIN I)
-
dyspazja średniego i dużego stopnia (CIN II i CIN III), rak płaskonabłonkowy.
Inne elementy znajdujące się w rozmazach cytologicznych pobranych z tarczy szyjki macicy:
-
fizjologiczna flora pochwy - pałeczki kwasu mlekowego
-
flora bakteryjna zewnątrzpochodna, najczęściej dostająca się do pochwy w czasie stosunku - dwoinki rzeżączki, leptothrix,actinimyces
-
pierwotniaki - rzęsistek pochwowy
-
grzyby - candida albicans
-
wirusy - Herpes simplex (HSV) wirus opryszczki,
-
wirus Human Papilloma (HPV) wirus brodawki ludzkiej - typy onkogenne są przyczyną raka szyjki macicy, nie onkogenne powodują kłykciny sromu i pochwy.
-
chlamydie - powodujące zapalenie szyjki i błony śluzowej macicy